पुणे, महाराष्ट्र — पुणे जिल्ह्यातील पौड गावातील डझनभर मुस्लिम कुटुंबांनी कथित आर्थिक बहिष्कार, धमक्या आणि प्रशासकीय निष्क्रियतेमुळे आपली घरे सोडण्यास भाग पाडल्याची तक्रार केली आहे. ही परिस्थिती ३ मे रोजी एका मंदिरात मूर्ती अपमानाच्या कथित घटनेनंतर निर्माण झालेल्या सांप्रदायिक तणावाशी संबंधित आहे, ज्यामुळे समुदायात भीती आणि विस्थापनाचे वातावरण निर्माण झाले आहे.
स्थानिक व्यवसायांवर परिणाम
६० वर्षीय फहीमुद्दीन अन्सारी यांची बेकरी त्यांच्या कुटुंबासाठी पिढ्यानपिढ्यांच्या मेहनतीचे प्रतीक होती. मात्र, दोन महिन्यांपूर्वी गावात सांप्रदायिक तणाव पसरल्यानंतर त्यांना आपला व्यवसाय बंद करण्यास भाग पाडले गेले. अन्सारी यांची परिस्थिती व्यापक समस्येचे प्रतिबिंब आहे, ज्यामध्ये अहवालांनुसार पौड आणि आसपासच्या गावांमधून किमान २५० मुस्लिमांना पुनर्वसनावर भाग पाडले गेले आहे.
तणाव ३ मे रोजी सुरू झाला जेव्हा एका १९ वर्षीय मुस्लिम तरुणाला नागेश्वर मंदिरात मूर्ती अपमानाच्या आरोपाखाली अटक करण्यात आली. त्यानंतर गावात मुस्लिमांविरुद्ध बहिष्कार आणि धमक्यांच्या घटना समोर आल्या.
"आम्ही काहीही चुकीचे केले नाही, पण आमचे व्यवसाय बंद करण्यात आले. आम्ही पोलिसांपासून ते नेत्यांपर्यंत सर्वांकडे तक्रार केली, पण फक्त पोकळ आश्वासने मिळाली," अन्सारी म्हणाले. त्यांनी आपल्या बेकरीच्या दुरुस्तीसाठी ५ लाख रुपयांचे कर्ज घेतले होते, परंतु आता उत्पन्नाशिवाय हप्ते भरण्याचे आव्हान त्यांच्यासमोर आहे.
बाधित रहिवाशांचे अनुभव
बेकरी चालक रिजवान शेख यांनी दावा केला की त्यांचे दुकान बंद करण्यात आले, त्यांच्या शेळ्या चोरल्या गेल्या आणि त्यांना गावात काम सुरू करण्याची परवानगी मिळाली नाही. शेख म्हणाले, "मी इथे वाढलो आहे, पण आता माझ्याशी बाहेरच्या व्यक्तीसारखी वागणूक केली जात आहे. माझ्या मुलांचे शिक्षण बाधित झाले आहे, आणि माझ्यावर अजूनही कर्ज आहे."
सलून मालक नसीर अन्सारी आणि भंगार व्यवसायी अनवर अन्सारी यांच्यासह इतर अनेक व्यवसायिकांनी आपली उपजीविका गमावल्याचे सांगितले. अनवर यांचे गोदाम कथितपणे आगीत जळाले, ज्यामुळे त्यांना २० लाख रुपयांचे नुकसान झाले.
कौटुंबिक विस्थापन
शराफत मन्सूरी आणि त्यांच्या कुटुंबाने पूर्णपणे गाव सोडले आहे. "मला माझ्या मुलींना शाळेतून काढावे लागले. आता आम्ही पुण्यात नातेवाईकांसोबत राहत आहोत. मला माहीत नाही की मी कधी परत जाऊ शकेन," त्यांनी सांगितले.
गावचे सरपंच बाबा अगने यांनी या आरोपांची माहिती नसल्याचे सांगितले, तर स्थानिक मुस्लिमांनी दावा केला की त्यांनी अनेकवेळा सरपंचांशी संपर्क साधला होता. या तक्रारींची कागदपत्रे पत्रकारांनी पाहिली आहेत.
गैर-मुस्लिम कामगारांवर परिणाम
या परिस्थितीचा परिणाम मुस्लिम मालकीच्या व्यवसायांमध्ये कार्यरत असलेल्या हिंदू स्थलांतरित कामगारांवरही झाला आहे. मोहसिन शेख यांच्या रोशन बेकरीमध्ये काम करणारे गोपाल भारती आणि विनोद कुमार हे रोजगारापासून वंचित राहिले आहेत. गोपाल म्हणाले, "आम्ही तिथे चार वर्षे काम केले. आता दोन महिन्यांपासून आमचे कोणतेही उत्पन्न नाही."
प्रशासकीय आणि राजकीय प्रतिसाद
पुणे ग्रामीण पोलिस अधीक्षक संदीप गिल यांनी हे प्रकरण संवेदनशील असल्याचे सांगितले आणि समाधानासाठी गावातील वयोवृद्धांसोबत बैठक घेण्याची योजना जाहीर केली. आमदार शंकर मंडेकर यांनी दोन्ही समुदायांमधील संवादाद्वारे समाधानापर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न करण्याचे आश्वासन दिले आहे. जिल्हा प्रशासनाच्या अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधण्याच्या प्रयत्नांना प्रतिसाद मिळाला नाही.
कार्यकर्त्यांच्या चिंता
सामाजिक कार्यकर्ता अझहर तंबोली यांनी "मुस्लिमांना आर्थिक आणि सामाजिक दृष्ट्या निशाणा बनवणारी धोकादायक समांतर शक्ती रचना" असल्याचा इशारा दिला. त्यांनी सांगितले की जर परिस्थितीत सुधारणा झाली नाही तर कायदेशीर मार्ग अवलंबावा लागू शकतो.
व्यापक अर्थ
पौड गाव आणि आसपासच्या भागातील परिस्थिती एका साधारण सांप्रदायिक वादापेक्षा जास्त भारताच्या सामाजिक रचनेसाठी आव्हाने प्रस्तुत करते. जेव्हा नागरिकांना धार्मिक ओळखीच्या आधारावर व्यवसायातून बाहेर काढले जाते आणि प्रशासन निष्क्रिय राहते, तेव्हा प्रश्न केवळ कायदा व्यवस्थेबद्दल नाही तर लोकशाही मूल्यांबद्दलही उठतात.
प्रशासन आणि राजकीय नेतृत्वाची जबाबदारी आहे की त्यांनी त्वरित कारवाई करावी आणि कोणत्याही समुदायाला फक्त त्यांच्या ओळखीच्या आधारावर भीती आणि बहिष्काराचा सामना करावा लागू नये याची खात्री करावी. धार्मिक ओळखीची पर्वा न करता सर्व रहिवाशांच्या अधिकारांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि सामान्यता पुनर्स्थापित करण्यासाठी तत्काळ लक्ष देण्याची गरज आहे.
हा अहवाल बाधित रहिवासी, स्थानिक अधिकारी आणि समुदायिक नेत्यांसोबत क्षेत्रीय रिपोर्टिंग आणि मुलाखतींवर आधारित आहे. दाव्यांची पुष्टी करण्यासाठी आणि संतुलित कव्हरेज प्रदान करण्यासाठी अनेक स्रोतांशी संपर्क साधण्यात आला.*
Tags
Pune